అథోపవేశ్య చైవైనమాసనే పరమాద్భుతే |
హయాననముపాగత్యాగస్త్యో వాక్యం సమబ్రవీత్ || 3,6.1 ||
భగవన్సర్వధర్మజ్ఞ సర్వసిద్ధాంతవిత్తం |
లోకాభ్యుదయహేతుర్హి దర్శనం హి భవాదృశాం || 3,6.2 ||
ఆవిర్భావం మహాదేవ్యాస్తస్యా రూపాంతరాణి చ |
విహారశ్చైవ ముఖ్యా యే తాన్నో విస్తరతో వద || 3,6.3 ||
హయగ్రీవ ఉవాచ
అనాదిరఖిలాధారా సదసత్కర్మరూపిణీ |
ధ్యానైకదృశ్యా ధ్యానాంగీ విద్యాంగీ హృదయాస్పదా || 3,6.4 ||
ఆత్మైక్యాద్వ్యక్తిమాయాతి చిరానుష్ఠానగౌరవాత్ || 3,6.5 ||
ఆదౌ ప్రాదురభూచ్ఛక్తిర్బ్రహ్మణో ధ్యానయోగతః |
ప్రకృతిర్నామ సా ఖ్యాతా దేవానామిష్టసిద్ధిదా || 3,6.6 ||
ద్వితీయముదభూద్రూపం ప్రవృత్తేఽమృతమంథనే |
శర్వసంమోహజనకమవాఙ్మనసగోజరం || 3,6.7 ||
యద్దర్శనాదభూదీశః సర్వజ్ఞోఽపి విమోహితః |
విసృజ్య పార్వతీం శీఘ్రంతయా రుద్ధోఽతనోద్రతం || 3,6.8 ||
తస్యాం వై జనయామాస శాస్తారమసురార్దనం || 3,6.9 ||
అగస్త్య ఉవాచ
కథం వై సర్వభూతేశో వశీ మన్మథ శాసనః |
అహో విమోహితో దేవ్యా జనయామాస చాత్మజం || 3,6.10 ||
హయగ్రీవ ఉవాచ
పురామరపురాధీశో విజయశ్రీసమృద్ధిమాన్ |
త్రైలోక్యం పాలయామాస సదేవాసురమానుషం || 3,6.11 ||
కైలాసశిఖరాకారం గజేంద్రమధిరుహ్య సః |
చచారాఖిలలోకేషు పూజ్యమానోఽఖిలైరపి |
తం ప్రమత్తం విదిత్వాథ భవానీపతిఖ్యయః || 3,6.12 ||
దుర్వాససమథాహూయ ప్రజిఘాయ తదంతికం |
ఖండాజినధరో దండీధూరిధూసరవిగ్రహః |
ఉన్మత్తరూపధారీ చ యయౌ విద్యాధరాధ్వనా || 3,6.13 ||
ఏతస్మిన్నంతరే కాలే కాచిద్విద్యాధరాంగనా |
యదృచ్ఛయాగతా తస్య పురశ్చారుతరాకృతిః || 3,6.14 ||
చిరకాలేన తపసా తోషయిత్వా పరాంబికాం |
తత్సమర్పితమాల్యం చ లబ్ధ్వా సంతుష్టమానసా || 3,6.15 ||
తాం దృష్ట్వా మృగుశావాక్షీమువాచ మునిపుంగవః |
కుత్ర వా గమ్యతే భీరు కుతో లబ్ధమిదం త్వయా || 3,6.16 ||
ప్రణమ్య సా మహాత్మానమువాచ వినయాన్వితా |
చిరేణ తపసా బ్రహ్మందేవ్యా దత్తం ప్రసన్నయా || 3,6.17 ||
తఛ్రుత్వా వచనం తస్యాః సోఽపృచ్ఛన్మాల్యముత్తమం |
పృష్టమాత్రేణ సా తుష్టా దదౌ తస్మై మహాత్మనే || 3,6.18 ||
కరాభ్యాం తత్సమాదాయ కృతార్థోఽస్మీతి సత్వరం |
దధౌ స్వశిరసా భక్త్యా తామువాచాతిర్షితః || 3,6.19 ||
బ్రహ్మాదీనామలభ్యం యత్తల్లబ్ధం భాగ్యతో మయా |
భక్తిరస్తు పదాంభోజే దేవ్యాస్తవ సముజ్జ్వలా || 3,6.20 ||
భవిష్యచ్ఛోభనాకారే గచ్ఛ సౌమ్యే యథాసుఖం |
సా తం ప్రణమ్య శిరసా యయౌ తుష్టా యథాగతం || 3,6.21 ||
ప్రేషయిత్వా స తాం భూయో యయౌ విద్యాధరాధ్వనా |
విద్యాధరవధూహస్తాత్ప్రతిజగ్రాహ వల్లకీం || 3,6.22 ||
దివ్యస్రగనులేపాంశ్చ దివ్యాన్యాభరణాని చ |
క్వచిద్గృహ్ణన్క్వచిద్గా యన్క్వచిద్ధసన్ || 3,6.23 ||
స్వేచ్ఛావిహారీ స మునిర్యయౌ యత్ర పురందరః |
స్వకరస్థాం తతో మాలాం శక్రాయ ప్రదదౌ మునిః || 3,6.24 ||
తాం గృహీత్వా గజస్కంధే స్థాపయామాస దేవరాట్ |
గజస్తు తాం గృహీత్వాథ ప్రేషయామాస భూతలే || 3,6.25 ||
తాం దృష్ట్వా ప్రేషితాం మాలాం తదా క్రోధేన తాపసః |
ఉవాచ న ధృతా మాలా శిరసా తు మయార్పితా || 3,6.26 ||
త్రైలోక్యైశ్వర్యమత్తేన భవతా హ్యవమానితా |
మహాదేవ్యా ధృతా యా తు బ్రహ్మాద్యైః పూజ్యతేహి సా || 3,6.27 ||
త్వయా యచ్ఛాసితో లోకః సదేవాసురమానుషః |
అశోభనో హ్యతేజస్కో మమ శాపాద్భవిష్యతి || 3,6.28 ||
ఇతి శప్త్వా వినీతేన తేన సంపూజితోఽపి సః |
తూష్ణీమేవ యయౌ బ్రహ్మన్భావికార్యమనుస్మరన్ || 3,6.29 ||
విజయశ్రీస్తతస్తస్య దైత్యం తు బలిమన్వగాత్ |
నిత్యశ్రీర్నిత్యపురుషం వాసుదేవమథాన్వగాత్ || 3,6.30 ||
ఇంద్రోఽపి స్వపురం గత్వా సర్వదేవసమన్వితః |
విషణ్ణచేతా నిఃశ్రీకశ్చింతయామాస దేవరాట్ || 3,6.31 ||
అథామరపురే దృష్ట్వా నిమిత్తాన్యశుభాని చ |
బృహస్పతిం సమాహూయ వాక్యమేతదువాచ హ || 3,6.32 ||
భగవన్సర్వధర్మజ్ఞ త్రికాలజ్ఞానకోవిద |
దృశ్యతేఽదృష్టపూర్వాణి నిమిత్తాన్యశుభాని చ || 3,6.33 ||
కింఫలాని చ తాని స్యురుపాయో వాథ కీదృశః |
ఇతి తద్వచనం శ్రుత్వా దేవేంద్రస్య బృహస్పతిః |
ప్రత్యువాచ తతో వాక్యం ధర్మార్థసహితం శుభం || 3,6.34 ||
కృతస్య కర్మణో రాజన్కల్పకోటిశతైరపి |
ప్రాయశ్చిత్తోపభోగాభ్యాం వినా నాశో న జాయతే || 3,6.35 ||
ఇంద్ర ఉవాచ
కర్మ వా కీదృశం బ్రహ్మన్ప్రాయశ్చిత్తం చ కీదృశం |
తత్సర్వం శ్రోతుమిచ్ఛామి తన్మే విస్తరతో వద || 3,6.36 ||
బృహస్పతిరువాచ
హననస్తేయహింసాశ్చ పానమన్యాంగనారతిః |
కర్మ పంచవిధం ప్రాహుర్దుష్కృతం ధరణీపతేః || 3,6.37 ||
బ్రహ్మక్షత్రియవిట్శూద్రగోతురంగఖరోష్ట్రకాః |
చతుష్పదోఽణ్డజాబ్జాశ్చ తిర్యచోఽనస్థికాస్తథా || 3,6.38 ||
అయుతం చ సహస్రం చ శతం దశ తథా దశ |
దశపంచత్రిరేకార్ధమానుపూర్వ్యాదిదం భవేత్ || 3,6.39 ||
బ్రహ్మక్షత్రవిశాం స్త్రీణాముక్తార్థే పాపమాదిశేత్ |
పితృమాతృగురుస్వామి పుత్రాణాం చైవ నిష్కృతిః || 3,6.40 ||
గుర్వాజ్ఞయా కృతం పాపం తదాజ్ఞాలంఘనేర్ఽథకం |
దశబ్రాహ్మణభృత్యర్థమేకం హన్యాద్ద్విజం నృపః || 3,6.41 ||
శతబ్రాహ్మణభృత్యర్థం బ్రాహ్మణో బ్రాహ్మణం తు వా |
పంచబ్రహ్మవిదామర్థే త్రైశ్యమేకం తు దండయేత్ || 3,6.42 ||
వైశ్యం దశవిశామర్థే విశాం వా దండయేత్తథా |
తథా శతవిశామర్థే ద్విజమేకం తు దండయేత్ || 3,6.43 ||
శూద్రాణాం తు సహస్రాణాం దండయేద్బ్రాహ్మణం తు వా |
తచ్ఛతార్థం తు వా వైశ్యం తద్దశార్ద్ధం తు శూద్రకం || 3,6.44 ||
బంధూనాం చైవ మిత్రాణామిష్టార్థే తు త్రిపాదకం |
అర్థం కలత్రపుత్రార్థే స్వాత్మార్థే న తు కించన || 3,6.45 ||
ఆత్మానం హంతుమారబ్ధం బ్రాహ్మణం క్షత్రియం విశం |
గాం వా తురగమన్యం వా హత్వా దోషైర్న లిప్యతే || 3,6.46 ||
ఆత్మదారాత్మజభ్రాతృబంధూనాం చ ద్విజోత్తమ |
క్రమాద్దశగుణో దోషో రక్షణే చ తథా ఫలం || 3,6.47 ||
భూపద్విజశ్రోత్రియవేదవిద్వ్రతీవేదాంతవిద్వేదవిదాం వినాశే |
ఏకద్విపంచాశదథాయుతం చ స్యాన్నిష్కృతిశ్చేతి వదంతి సంతః || 3,6.48 ||
తేషాం చ రక్షణవిధౌ హి కృతే చ దానే పూర్వోదితోత్తరగుణం ప్రవదంతి పుణ్యం |
తేషాం చ దర్శనవిధౌ నమనే చకార్యే శూశ్రూషణేఽపి చరతాం సదృశాంశ్చ తేషాం || 3,6.49 ||
సింహవ్యాఘ్రమృగాదీని లోకహింసాకరాణి తు |
నృపో హన్యాచ్చ సతతం దేవార్థే బ్రాహ్మణార్థకే || 3,6.50 ||
ఆపత్స్వాత్మార్థకే చాపి హత్వా మేధ్యాని భక్షయేత్ || 3,6.51 ||
నాత్మార్థే పాచయేదన్న నాత్మార్థే పాచయేత్పశూన్ |
దేవార్థే బ్రాహ్మణార్థే వా పచమానో న లిప్యతే || 3,6.52 ||
పురా భగవతీ మాయా జగదుజ్జీవనోన్ముఖీ |
ససర్జ సర్వదేవాంశ్చ తథైవాసురమానుషాన్ || 3,6.53 ||
తేషాం సంరక్షణార్థాయ పశూనపి చతుర్దశ |
యజ్ఞాశ్చ తద్విధానాని కృత్వా చైనానువాచ హ || 3,6.54 ||
యజధ్వం పశుభిర్దేవాన్విధినానేన మానవాః |
ఇష్టాని యే ప్రదాస్యంతి పుష్టాస్తే యజ్ఞభావితాః || 3,6.55 ||
ఏవం ప్రవర్తితం చక్రం నానువర్తయతీహ యః |
దరిద్రో నారకశ్చైవ భవేజ్జన్మని జన్మని || 3,6.56 ||
దేవతార్థే చ పిత్రర్థే తథైవాభ్యాగతే గురౌ |
మహదాగమనే చైవ హన్యాన్మేధ్యాన్పశూంద్విజః || 3,6.57 ||
ఆపత్సు బ్రాహ్మణో మాంసం మేధ్యమశ్నన్న దోషభాక్ |
విహితాని తు కార్యాణి ప్రతిషిద్ధాని వర్జయేత్ || 3,6.58 ||
పురాభూద్యువనాశ్వస్య దేవతానాం మహాక్రతుః |
మమాయమితి దేవానాం కలహః సమజాయత || 3,6.59 ||
తదా విభజ్య దేవానాం మానుషాంశ్చ పశూనపి |
విభజ్యైకైకశః ప్రదాద్బ్రహ్మా లోకపితామహః || 3,6.60 ||
తతస్తు పరమా శక్తిర్భూతసంధసహాయినీ |
కుపితాభూత్తతో బ్రహ్మా తామువాచ నయాన్వితః || 3,6.61 ||
ప్రాదుర్భూతా సముద్వీక్ష్య భూతానందభయాన్వితః |
ప్రాంజలిః ప్రణతస్తుత్వా ప్రసీదేతి పునః పునః || 3,6.62 ||
ప్రాదుర్భూతా యతోఽసి త్వం కృతర్థోఽస్మి పురో మమ |
త్వయైతదఖిలం కర్మ నిర్మితం సుశుభాశుభం || 3,6.63 ||
శ్రుతయః స్మృతయశ్చైవ త్వయైవ ప్రతిపాదితాః |
త్వయైవ కల్పితా యాగా మన్ముఖాత్తు మహాక్రతౌ || 3,6.64 ||
యే విభక్తాస్తు పశవో దేవానాం పరమేశ్వరి |
తే సర్వే తావకాః సంతుభూతానామపి తృప్తయే || 3,6.65 ||
ఇత్యుక్త్వాంతర్దధే తేషాం పుర ఏవ పితామహః |
తదుక్తేనైవ విధినా చకార చ మహాక్రతూన్ || 3,6.66 ||
ఇయాజ చ పరాం శక్తిం హత్వా మేధ్యాన్పశూనపి |
తత్తద్విభాగో వేదేషు ప్రోక్తత్వాదిహ నోదితః || 3,6.67 ||
స్త్రియః శుద్రాస్తథా మాంసమాదద్యుర్బ్రాహ్మణం వినా |
ఆపత్సు బ్రాహ్మణో వాపి భక్షయేద్గుర్వనుజ్ఞయా || 3,6.68 ||
శివోద్భవమిద పిండమత్యథ శివతాం గతం |
ఉద్బుధ్యస్వ పశో త్వం హి నాశివః సంఛివో హ్యసి || 3,6.69 ||
ఈశః సర్వజగత్కర్తా ప్రభవః ప్రలయస్తథా |
యతో విశ్వాధికో రుద్రస్తేన రుద్రోఽసి వై పశో || 3,6.70 ||
అనేన తురగం గా వా గజోష్ట్రమహిషాదికం |
ఆత్మార్థం వా పరార్థం వా హత్వా దోషైర్న లిప్యతే || 3,6.71 ||
గృహానిష్టకరాన్వాపి నాగాఖుబలివృశ్చికాన్ |
ఏతద్గృహాశ్రమస్థానాం క్రియాఫలమభీప్సతాం |
మనఃసంకల్పసిద్ధానాం మహతాం శివవర్చసాం || 3,6.72 ||
పశుయజ్ఞేన చాన్యేషామిష్టా పూర్తికరం భవేత్ |
జపహోమార్చనాద్యైస్తు తేషామిష్టం చ సిధ్యతి || 3,6.73 ||
ఇతి శ్రీబ్రహ్మాండే మహాపురాణే ఉత్తరభాగే హయగ్రీవాగస్త్యసంవాదే లలితోపాఖ్యానే హింసాద్యస్వరూపకథనం నామ
